Sosyal Medyaya Sohbet Robotları Geliyor!9 ay ÖNCE
Sosyal Medyaya Sohbet Robotları Geliyor!
KAMİL ERYAZAR
Sosyal medya, ‘yurttaş gazeteciliği’ olanağıyla özgür ve hızlı habercilik avantajı sağlarken, spekülatif riskleri de içeriyor. Tam emin olmadan ve doğrulatmadan hiçbir şeyi paylaşmayın. Trollerin kötü amaçlarına alet olmayın.
Türkiye, 7 Haziran seçimlerinden sonra, 4 yıllık bir göreceli iç barış ortamının ardından 32 kişinin yaşamını yitirdiği Suruç katliamı ile birlikte artan terör olayları nedeniyle yine, yeniden bir kriz dönemi yaşıyor.
Üstelik, 1 Kasım Pazar günü yapılacak erken genel seçime kadar önümüzdeki günler daha da riskli olacağa benziyor.
Başta Twitter olmak üzere, sosyal medyanın toplumsal kriz dönemlerinde önemi daha da artıyor. Bunda sosyal medyanın en hızlı haberleşme seçeneği olmasının yanı sıra öyle ya da böyle baskı altındaki ana akım medyanın habercilik işlevini yerine getirememesinin de etkisi var.
Ana akım medyanın haber akışı kesilince, haber yerine “penguen belgeselleri” yayınlanmaya başlayınca, devreye sosyal medya kullanıcısı ‘yurttaş gazeteciler’ giriyor.
Ancak sosyal medyadaki bu “hız” ve özgür kullanım avantajı, birlikteliğinde ‘kontrolsüzlüğü’ de getiriyor.
Troller yine iş başında!
Son günlerde artan terör saldırıları, şehit haberleri, saldırılara dönüşen protesto gösterileri ile ilgili sosyal medyada yine benzeri sorunlara tanık olunuyor.
Birçok haber, ‘atlatma’ kaygısıyla, doğrulatmaya fırsat olmadan, editoryal süzgeç ve kurumsal bir denetimden geçmeden yayınlanmak zorunda kalınıyor.
Bu yüzdendir ki, bazı “son dakika”lar, ‘internet efsanesi’ çıkabiliyor! Yalan, yanlış, eksik olabiliyor. Kartopu olarak internete düştükten sonra da, sosyal ağlar ve mail gruplarında “retweet’ten forward’a” çığ gibi büyüyerek yayılıyor.
Bu arada etik değerler de unutulup bazen çok acımasız davranılıyor. Enformasyon, dezenformasyon ve manipülasyona dönüşüyor. İletişim kazaları, kitlesel linç hareketlerine yol açabiliyor.
İnternette sansür ve erişim yasakları çözüm değildir
Sorunun çözümü elbette geçen gece olduğu gibi sosyal medya erişimini yavaşlatmak ya da engellemek değildir. Bu tür uygulamalar tam tersine söylentilere dayanan haber paylaşımlarını çoğaltarak riski daha da arttırmaktadır. Netflix’in, GlobalWebIndex verilerine dayanarak yayınladığı rapora göre, Türkiye dünyada internet yasaklarını aşmak için VPN kullanımında Endonezya’dan (%23) sonra yüzde 22 ile ikinci sırada yer alıyor.
Çözüm sosyal medyayı bilinçli kullanmaktır
Bir haber duyumu aldıktan sonra yayınlamadan önce en az üç ayrı güvenilir kaynaktan doğruluğunu teyit etmek gerekir. Elbette bu doğrulama çok hızlı ve sistematik yapılmalıdır. Bu bazen 5 – 10 dakika sürdüğü gibi bazen de saatleri bulabiliyor.
Kaynak belirtenler ve hatta link verenler her zaman daha güvenilir oluyorlar.
Bir de amaçlı ya da amaçsız sansasyonel yalan haber üreten ve yayan ‘troll’ tipler var.
Yurttaş sorumluluğu ile bilinçli sosyal medya kullanımı
İşte her zamankinden daha çok duyarlı ama bir o kadar da sağduyulu ve soğukkanlı olunması gerektiği bugünlerde, sosyal medyadaki bu bilgi kirliliğine alet olmamak için manipülatif dezenformatik haberleri nasıl saptayıp, ayıklayabileceğiniz konusunda birtakım somut öneriler:
1- Twitter’da haberi yayan kurum, kuruluş ya da gazeteci, sanatçı, siyasetçi, vb. önemli bir kişiyse, hesabının Twitter tarafından ‘resmi olarak’ onaylanıp onaylanmadığına bakın. Eğer resmi olarak onaylanmış ise hesap adının yanında “√” check işareti olması gerekir.
2- Takipçi sayısı ve takip ettiklerine bakın. Bu sayılar çok az ise, yeterince güvenilir olmadığını düşünebilirsiniz. Tam tersine, profili ve paylaştığı içeriklerle örtüşmeyen ve robot yazılım panelleriyle sağlanmış gerçek dışı abartılı bir takipçi sayısına sahipse de aynı şeyi düşünmelisiniz.
3- Paylaşımın tarihine ve saatine bakın. Güncel değilse, ‘retweet’lemekten kaçının.
4- Hesap sahibinin önceki diğer paylaşım içerikleri de size güvenirlilik konusunda bir fikir verecektir.
5- Duyurulan haber ile ilgili anahtar kelimeleri önce Twitter’da, yeterli gelmezse de Google’da arattırın.
6- Twitter’daki paylaşılan fotoğrafların yeni ve özgün olup olmadığını anlamak için http://www.google.com.tr/imghp (görseller) sayfasını açarak, fotoğrafı arama kutucuğuna sürükleyin.
7- Bir süre genel yayın akışını izleyin. Bu konu ile ilgili başka bir haber, duyum ve paylaşım olup olmadığına bakın.
8- ‘Retweet’ edilmiş ya da beğenilip paylaşılmışsa, bu kişilerin de profillerine bakarak, güvenilirliklerini teyit edin.
9- Bir haber duyumu aldıktan sonra, yayınlamadan ya da ‘retweet’ yapmadan önce en az üç ayrı güvenilir kaynaktan doğruluğunu teyit etmenizde yarar var.
10- Kaynak belirtilmiş olmasına dikkat ediniz. Hatta haber kaynağına link verilmişse daha da güvenilir olduğunu düşünebilirsiniz.
11- Görsel, gerçek mi yoksa Photoshop’lu mu? Bunun için yöntemlerden biri oldukça basit. Fotoğrafı bilgisayarımıza kaydedip not defteri (notepad.exe) ile resim dosyasını açtığımızda içinde okuyamadığımız bir sürü kod olacaktır. Bu kodlarda CTRL+F tuşu ile “Adobe” kelimesini aratınca Adobe Photoshop CS6 kelimeleri (ya da benzeri Adobe) çıkıyorsa bu görsel Photoshop‘tan geçmiş demektir. Ayrıca görsele sağ tıklayarak açılan özellikler panelinde ayrıntılar kısmından da görsel hakkında bilgiler edinebiliriz. Tabii ki bu yöntemlerin hepsi aşılabilecek yöntemler. Ancak “genellikle” yalan haberleri yaymaya uğraşan kişiler bunlara fazla dikkat etmiyorlar. Bu nedenle oldukça işinize yarayacaklardır.
12- Fotoğraf gerçek bile olsa vahşet, vb. içeren görüntüleri paylaşmaktan kaçının.
13- Her şeyden önemlisi de, kendi akıl, mantık ve vicdan süzgecinizden geçirin! Özellikle son zamanlarda popüler olan Periscope canlı yayın linklerini paylaşmadan önce çok iyi düşünün.
14- Tam emin olmadan ve doğrulatmadan hiçbir şeyi paylaşmayın!
15- Başta ülke yöneticileri, siyasi parti liderleri olmak üzere herkesi eleştirebilirsiniz. Ancak ‘hakaret etmeyin’! Bu tür söylemler, hapis cezasını bile gerektirebilecek suç kapsamına girer.
- Paylaş
Sonraki Haber
